Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj

Do Sejmu trafił prezydencki projekt ustawy samorządowej zakładający poprawę funkcjonowania samorządu lokalnego.

W piątek, 30 sierpnia do Sejmu trafił prezydencki projekt ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego oraz o zmianie niektórych ustaw (dalej również: projekt ustawy samorządowej). Jej głównym celem jest zwiększenie wpływu mieszkańców na działanie samorządów lokalnych, jak również zaostrzenie zasad odwoływania władz lokalnych w referendach oraz usunięcie barier w rozwoju i funkcjonowaniu samorządów.

Licząca 94 artykuły ustawa, oprócz tego, że ma samodzielnie regulować kwestie, mające na celu poprawę funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce, wprowadza zmiany aż w 42 innych aktach prawnych.

Więcej demokracji bezpośredniej

W projekcie ustawy samorządowej mają zostać zwiększone możliwości uczestniczenia mieszkańców w funkcjonowaniu jednostek samorządu terytorialnego poprzez formy demokracji bezpośredniej, w tym na przykład poprzez prawo mieszkańców do inicjatywy uchwałodawczej.

Kolejna istotna, proponowana zmiana, to wprowadzenie zapisu, że referenda lokalne będą ważne bez względu na liczbę uczestniczących w nich osób, z wyłączeniem referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorządu wyłonionego w wyborach bezpośrednich – dla jego ważności konieczna byłaby frekwencja nie mniejsza niż w czasie wyborów tego organu, co stanowi zaostrzenie obecnej regulacji.

Referenda tematyczne (merytoryczne)

Kolejną propozycją przedstawioną przez Prezydenta RP jest wprowadzenie możliwości przeprowadzenia referendum merytorycznego, dzięki któremu będzie mogła być przedstawiona wola mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego w sposób bezpośredni, którą organy wykonawcze i stanowiące w danej gminie będą musiały realizować.

Zdając jednak sobie sprawę z tego, że zmiana ta może pociągnąć za sobą wiele populistycznych propozycji, prezydencki projekt zakłada, by w sytuacji, gdy referendum tematyczne mogłoby spowodować istotne skutki dla budżetu gminy, organ wykonawczy gminy miał uprawnienie do ogłoszenia referendum w sprawie samoopodatkowania mieszkańców.

Odwołanie organu danej jednostki będzie trudniejsze?

Ponieważ jednak taka formuła referendów merytorycznych może pociągnąć za sobą zmniejszenie stabilności władz lokalnych, proponuje się wprowadzenie zapisu o podniesieniu progu frekwencji niezbędnej do odwołania tych władz.

Dla przypomnienia – obecnie referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania, zaś referendum w sprawie odwołania organu wyłonionego w wyborach bezpośrednich – jeżeli wzięło w nim udział nie mniej niż 3/5 liczby osób biorących udział w wyborze odwoływanego organu.

Dlatego też projekt proponuje wprowadzenie ważności referendum w sprawie odwołania danego organu, jeżeli weźmie w nim udział, co najmniej taka sama liczba osób, jak w wyborach go wyłaniającego.

Nowa formuła konsultacji społecznych

Zapisy prezydenckiego projektu ustawy samorządowej mają wprowadzić obowiązek dla rady do określenia zasad i form konsultacji społecznych. Wyniki tych konsultacji, co prawda nie będą wiążące dla organów gmin, jednakże mają być wskazówką w proces decyzyjny dotyczącym danego projektu uchwały.

Wprowadzona ma zostać również szczególna forma konsultacji w postaci wysłuchania publicznego, które ma być obowiązkowe, m.in. w przypadku projektu uchwały budżetowej czy projektu statutu danej jednostki.

Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza

Kolejną, innowacyjną propozycją prezydenckiego projektu jest zapewnienie mieszkańcom prawa do obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej, a rady gmin, powiatów i sejmiki województwa będą zobowiązane do określenia trybu i zasad zgłaszania takich inicjatyw. Obecnie tego typu rozwiązania występują w statutach poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego i mają charakter fakultatywny.

Organy uchwałodawcze mają głosować imiennie

Projekt ustawy samorządowej proponuje również wprowadzenie zasady głosowania imiennego w organach stanowiących jst. Każdorazowo taki imienny wykaz będzie publicznie zamieszczany po głosowaniu w Biuletynie Informacji Publicznej danej jednostki samorządu terytorialnego.

Nowe możliwości współdziałania jednostek samorządu terytorialnego

Sąsiadujące ze sobą jednostki samorządu terytorialnego maja mieć możliwość tworzenia tzw. zespołów współpracy terytorialnej jako instrumentu współdziałania. Ponadto ma być tworzone w każdym województwie forum konwentu delegatów samorządu lokalnego w celu pogłębienia współpracy między tymi jednostkami. W projekcie proponuje się również tworzenie powiatowych konferencji rozwoju gospodarczego, jako formy współpracy między lokalną administracją samorządową a podmiotami gospodarczymi. Będą mogły powstawać również, zgodnie z zapisami prezydenckiego projektu, związki celowe jednostek różnych szczebli dla realizacji tzw. projektów rozwojowych.

I jeszcze więcej zmian…

W projekcie proponuje się również wzmocnienie konstytucyjnie zagwarantowanej samodzielności decyzyjnej samorządu poprzez przyznanie gminom prawa do realizacji wszelkich zadań o charakterze lokalnym, niezastrzeżonych dla innych instytucji poprzez odwołanie do klauzuli generalnej, która dotychczas była kwestionowana z uwagi na obowiązującą podmioty publiczne zasadę legalizmu (działania na podstawie i w granicach prawa). Zmiany mają dotknąć również systemu udzielania absolutorium organom wykonawczym jednostek samorządu terytorialnego – ocena wykonania budżetu ma być niezależna od oceny realizacji polityki rozwoju i wykonywania uchwał.

Na szczególną uwagę zasługuje również projekt wprowadzenia jednoosobowego organu wykonawczego w powiatach na miejscu dotychczasowego 3-5-osobowego zarządu.

Ponadto proponuje się wprowadzenie ułatwień w procedurze tworzenia stowarzyszeń i komitetów aktywności lokalnych, jak również możliwość wspierania ich środkami publicznymi. Celem tych stowarzyszeń ma być prowadzenie działań służących zaspokajaniu zbiorowych potrzeb lokalnej wspólnoty samorządowej. Również cel komitetów zastał w ten sposób sformułowany, jednakże z tym doprecyzowaniem, że te potrzeby wspólnoty lokalnej polegają na realizacji inwestycji i remontów.

Długie prace nad projektem ustawy samorządowej

Jak podaje Kancelaria Prezydenta, prace nad projektem ustawy samorządowej rozpoczęły się jesienią 2010 r., a więc trwają już prawie 3 lata. W tym czasie były prowadzone konsultacje z samorządowcami i organizacjami społecznymi, a przedstawione przez te podmioty rekomendacje były brane pod uwagę przy tworzeniu tego projektu.

Projekt nie był jednakże jednolicie oceniany przez organizacje samorządowe. Czas pokaże, jaki ostateczny kształt nadadzą projektowi posłowie.

_____________________________________________________________

O prezydenckim projekcie ustawy samorządowej pisaliśmy również w następujących artykułach:

1. artykuł z dnia 18 października 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Zmiana ważności referendum”,
2. artykuł z dnia 21 października 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Zaostrzenie procedury odwołania organu JST”,
3. artykuł z dnia 23 października 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Stowarzyszenia i komitety aktywności lokalnej”,
4. artykuł z dnia 30 października 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Zmiany w procedurze głosowania nad uchwałami JST”,
5. artykuł z dnia 31 października 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Referenda tematyczne (merytoryczne)”,
6. artykuł z dnia 8 listopada 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Obywatelska inicjatywa uchwałodawcza”,
7. artykuł z dnia 13 listopada 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Pozycja jst w post. administracyjnym i sądowoadministracyjnym”,
8. artykuł z dnia 25 listopada 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: wysłuchanie publiczne”,
9. artykuł z dnia 26 listopada 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Powiatowe konferencje rozwoju gospodarczego”,
10. artykuł z dnia 28 listopada 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Zmiana granic JST”,
11. artykuł z dnia 2 grudnia 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: monokratyczny organ wykonawczy w powiatach”,
12. artykuł z dnia 3 grudnia 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Zmiany zasad uczestnictwa JST w spółkach”,
13. artykuł z dnia 9 grudnia 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Wzmocnienie zasady samodzielności decyzyjnej JST”,
14. artykuł z dnia 12 grudnia 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym”,
15. artykuł z dnia 13 grudnia 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Konwent delegatów samorządu lokalnego w województwie”,
16. artykuł z dnia 19 grudnia 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: Zespoły współpracy terytorialnej”,
17. artykuł z dnia 30 grudnia 2013 r.: „PROJEKT PREZYDENCKI: udzielanie absolutorium organom wykonawczym jst”.

Sprawdzone rozwiązania

dla każdego samorządu.

przeczytaj